Choroby weneryczne występujące u człowieka dzielą się na takie, które ludzkość zna od dawna i które mimo upływu lat oraz postępu medycyny wciąż stanowią zagrożenie. Należą do nich np.: kiła, rzeżączka, wrzód miękki, ziarnica weneryczna pachwin czy ziarniniak pachwinowy. Drugą zaś grupę stanowią schorzenia nowsze, również przenoszone drogą płciową, takie jak: opryszczka narządów płciowych, wirus mięczaka zakaźnego, rzęsistkowe i bakteryjne zakażenia pochwy, wszawica łonowa, świerzb oraz zakażenia wywołane przez wirus HPV. W dzisiejszym wpisie zajmiemy się szczegółowo właśnie tymi ostatnimi.
Zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego HPV jest jednym z najczęstszych przenoszonych drogą płciową. Istnieje wiele odmian tego wirusa. Za najgroźniejsze uznawane są typ HPV-16
i HPV-18, a także HPV 21, 33, 35, 38, 45, 51, 62, 56, 58 oraz 59 ponieważ należą do typów onkogennych czyli takich, które mogą wywołać raka szyjki macicy, a także nowotwory głowy
i szyi, w tym gardła, migdałków, krtani lub górnego odcinka przełyku.
Znaczna liczba zakażeń ulega naturalnej eliminacji przez układ odpornościowy człowieka, a część – samoistnej regresji w ciągu kilku lub kilkunastu miesięcy. Istnieje jednak postać przetrwałego zakażenia, która może prowadzić do rozwoju zmian przed- i nowotworowych.
Wraz z rozwojem zakażenia u chorych obserwuje się postępujący wzrost występowania objawów pod postacią brodawek płciowych czyli kłykcin kończystych (typ HPV 6 i HPV 11). Dotyczy to zwłaszcza pacjentów, którzy w bardzo młodym wieku podjęli współżycie seksualne, mieli wielu partnerów i występują u nich współistniejące choroby, takie jak cukrzyca czy zakażenia innymi patogenami przenoszonymi drogą płciową.
Kłykciny kończyste najczęściej pojawiają się u osób dorosłych, aktywnych seksualnie, ale zdarzają się też przypadki występowania ich u dzieci, które nie weszły jeszcze w okres dojrzewania. U małoletnich pacjentów do zakażenia zazwyczaj dochodzi podczas porodu, jeśli matka boryka się z kłykcinami sromu lub szyjki macicy. W efekcie u dziecka rozwijają się te zmiany lub brodawczaki krtani. Dzieci narażone są także na zakażenia ze strony chorych domowników czy osób opiekujących się nimi i pielęgnujących je. Znane są też przypadki występowania zakażenia wirusem u dzieci molestowanych seksualnie przez osoby dorosłe.
Okres wylęgania kłykcin kończystych od momentu zakażenia wynosi ok. 6 tygodni do 8 miesięcy. Obraz kliniczny zależy zarówno od umiejscowienia zmian, czasu trwania zakażenia jak i odporności samego chorego. Zazwyczaj kłykciny występują na błonach śluzowych narządów moczowo – płciowych, mogą też być umiejscowione w jamie ustnej czy w okolicy odbytu. W obrębie narządów płciowych przyjmują postać miękkich brodawkowatych grudek o barwie białawej, biało – szarej lub różowej, występujących na żołędzi, pod napletkiem, w obrębie cewki moczowej, na worku mosznowym lub w pachwinach. U kobiet – na wargach sromowych, w okolicy krocza, czasami w obrębie szyjki macicy.
W celu rozpoznania kłykcin kończystych wskazana jest konsultacja u specjalisty dermatologii i wenerologii, który najczęściej na podstawie wywiadu, badania (także dermatoskopowego) jest w stanie postawić rozpoznanie. Diagnostyce służą także badanie histopatologiczne usuniętych zmian brodawkowatych, badanie cytologiczne oraz badania wirusologiczne.
Rozpoznanie kłykcin kończystych wymaga doświadczenia i dokładności, istnieją bowiem inne choroby, dające podobne zmiany takie jak: kłykciny kiłowe, perliste grudki prącia, mięczak zakaźny, włókniak miękki, biowenoid papulosis czy gardasil-9. W leczeniu kłykcin stosuje się następujące metody: usuwanie laserem CO2, elektrokoagulację, krioterapię ciekłym azotem lub śniegiem dwutlenku węgla, jak również leczenie domowe prowadzone przez samego pacjenta polegające na stosowaniu kremu z 5% imikwimodem lub podofilotoksyny.
Obecnie duży nacisk jest kładziony na profilaktykę. Coraz powszechniej stosowane są szczepionki przeciwko genitalnym typom wirusa HPV, które zapobiegają zakażeniu
i chorobom przez nie wywoływanym. Są one skuteczne także w przypadku już zakażonych osób. Zaszczepienie osoby zakażonej typem HPV obecnym w szczepionce chroni ją przed rozwojem zmian chorobowych, wywoływanych przez pozostałe typy wirusa obecne w preparacie.
Aktualnie pacjentów szczepi się trzema rodzajami szczepionek:
- dwuwalentna Cervarix – przeciwko typom onkogennym HPV 16 i 18
- Gardasil/Silgard – przeciwko nieonkogennym typom HPV 6 i 11 oraz onkogennym HPV 16 i 18
- dziewięciowalentna Gardasil-9 – przeciwko typom występującym w czterowalentnej oraz kolejnym pięciu onkogennym HPV 31, 33, 45, 52 i 58.
Leczony pacjent musi pamiętać, że wirus rozprzestrzenia się przede wszystkim drogą płciową. Nie chcąc narażać partnera powinien zachować wstrzemięźliwość lub podczas stosunku seksualnego stosować „barierowe” środki antykoncepcyjne aż do chwili zakończenia leczenia. Istotna jest świadomość, że zakażenie HPV przez długi czas rozwija się bezobjawowo. W związku z tym przyjmuje się, iż wszyscy partnerzy pacjenta zakażonego, z którymi utrzymywał on stosunki przez ostatnich 6 miesięcy, powinni zostać przebadani pod kątem obecności zmian wywołanych przez wirusa.
Autor: dr Monika Giza
